Prof. Dr. N. REHA TANDOĞAN
Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü - Özel Çankaya Hastanesi

Bizlere eklem protezi cerrahisinden ve robotik cerrahinin bu alana olan etkisinden kısaca bahsedebilir misiniz?

İleri derecede aşınmış olan kalça ve diz eklemlerinde protez cerrahisi uzun yıllardır başarı ile uygulanan bir tedavi yöntemidir. Aşınmış olan eklem yüzlerinin, metal/seramik/polietilen gibi maddelerden yapılan eklem protezleri ile değiştirilmesi sonrasında hastaların yaşam kalitesi ve hareket kabiliyetlerinde belirgin düzelmeler elde edilebilir. Ülkemizde yılda 130.000 civarında kalça ve diz protezi uygulanmaktadır. Yıllar içinde gerek cerrahi tekniklerde gerekse implant tasarımındaki gelişmeler sayesinde, elde edilen sonuçlar daha da iyi hale gelmiş, protezlerin ömrü uzamıştır.

Robotik cerrahi, kalça ve diz protezlerinin uygulanmasında gelinen son aşamadır. Hayatımızın her alanına girerek yaşamı kolaylaştıran dijital teknolojiler, eklem protezleri konusunda da hasta ve cerraha büyük avantajlar sağlamaktadır.

Robotik kalça ve diz protezleri nasıl yapılır?

Robotik cerrahi kararı verildikten sonra, bütün bacağın bilgisayarlı tomografisi çekilerek kemiklerin 3 boyutlu gerçek bir modeli çıkartılır. Bu model üzerinde hasta için en uygun boyut ve yerleşimde olacak şekilde protez planlaması yapılarak robota yüklenir. İşlemin her aşamasında cerrah, bu plan üzerinde ayarlamalar ve düzeltmeler yapabilir. Total kalça, total diz ve kısmi diz protezleri robotik cerrahi ile uygulanabilmektedir. Ameliyat sırasında robot, daha önceden yapılan plan doğrultusunda cerrahın kemik kesilerini yapmasına yardımcı olur ve hesaplanan sınırlar dışına çıkılmasına izin vermez. Ayrıca bacak boy uzunluğu ve yumuşak dokuların dengesi konusunda büyük bir hassasiyetle ayarlamalar yapılabilir. Robotik cerrahinin hassasiyeti en maharetli cerrahlardan bile daha fazladır, 1 mm hassasiyetle istenen işlem gerçekleştirilir.

Resim 1a: Ameliyat öncesi planlamanın aşamaları
Resim 1b : Ameliyat öncesi planlamanın aşamaları

Robotik protez cerrahisinin avantajları nelerdir?

Robotik cerrahinin hem erken ameliyat sonrası dönemde hem de protez yerleştirildikten sonraki yıllarda önemli üstünlükleri vardır. Ameliyattan sonraki erken dönemde, yumuşak doku hasarı ve kan kaybı daha az olduğu için ağrı daha azdır. Eklem hareket açıklığı ve kas kuvvetinin kazanılması, dolayısı ile rehabilitasyon hedeflerine ulaşılması daha kısa sürede ve daha kolay gerçekleşir. Bu hastanede kalma süresini de kısaltır. Robotik cerrahi sonrası hastanede kalış süresi 2-3 gün arasındadır.

İyileşme tamamlandıktan sonraki dönemde, yumuşak doku dengesi mükemmel bir şekilde sağlandığı için hastaların protez yerleştirilen eklemi daha normal hissetmeleri mümkündür. Bu, merdiven inip çıkma ve çömelme gibi günlük yaşam aktivitelerini daha kolay yapmalarını sağlar. Kalça protezleri sonrasında görülen en önemli sorunlardan ikisi; bacak boy eşitsizliği ve protezin yerinden çıkma riskidir. Robotik cerrahi sonrası bu iki sorunun görülme riski yok denecek kadar azdır. Protezin mükemmel bir doğrulukla yerleştirilmesi, protezin ömrünü uzatır. Protez cerrahisi sırasında yapılacak birkaç derecelik açısal hataların protezin erken aşınmasına veya gevşemesine neden olduğu gösterilmiştir. Robotik cerrahi, bu hataları en aza indirerek protezin uzun yıllar hizmet vermesini sağlar.

Bütün robotik sistemler aynı mıdır?

Robotik protez cerrahisinde kullanılan bütün robotlar aynı değildir. Sistemlerin bazılarında hastanın gerçek 3 boyutlu eklem modelleri üzerinden hesaplamalar yapılır, bazılarında ise sanal diz odelleri yaratılır. Bazı sistemler sadece diz ekleminde uygulanabilirken, bazıları diz ve kalça ekleminde kullanılabilir. Robotların ameliyat sırasında cerraha sunduğu bilgiler, geri bildirim seçenekleri ve ince ayar yapabilme yetenekleri de farklıdır. Hangi sistem kullanılırsa kullanılsın, robotik cerrahinin başarılı olabilmesi için cerrahın bu konuda özel eğitim almış ve deneyim sahibi olması gereklidir.

Çankaya Hastanesi’nin Robotik Cerrahi deneyimi nedir?

Çankaya Hastanesi’nde ondört aydan beri dünyadaki en gelişmiş robotik sistem olan MAKO Robotu kullanılmaktadır. Bu sistem ile hem kalça hem de diz ekleminde protez cerrahisi büyük bir doğrulukla gerçekleştirilmektedir. Ortopedi ekibinden 6 cerrah, robotik cerrahi sertifikasyonuna sahiptir. Hekimlerimiz, robotik protez cerrahisi konusunda ülkemizin öncülerinden olup aynı zamanda yurt içi ve yurt dışından gelen hekimlere bu konuda konferanslar, seminerler ve kadavra üzerinde uygulamalar ile eğitim vermektedirler. Robotik cerrahi sürekli gelişen bir alandır. Gerek yazılımlar, gerek uygulama şekilleri sürekli rafine edilmekte, farklı eklemlerde uygulamalar geliştirilmektedir. Ekibimiz, bu alandaki gelişmeleri yakından izlemekte, yeniliklerin uygulanmasında öncü olmaktadır.